ÜLKEMİNİN YÜZEY ŞEKİLLERİNİ TANIYALIM

ÜLKEMİNİN YÜZEY ŞEKİLLERİNİ TANIYALIM

     Etrafımızda gördüğümüz yükseklikler, çukurluklar ve düzlükler yaşadığımız yerin yüzey şekillerini gösterir. Sosyal bilgiler

Dağ: Çevresine göre yüksek olan yeryüzü şekillerine dağ denir. Dağlar iki çeşittir:

1-Tek dağ: Bulunduğu yerde tek başına yükselen dağa Tek Dağ adı verilir.

2-Sıradağ: Aralarında uzunlamasına vadilerin bulunduğu dağlar dizisine Sıradağ adı verilir.

Doruk (zirve): Dağın en yüksek yerine doruk denir.

Etek: Dağların alt kısımlarına etek adı verilir.

Geçit: Dağların arasındaki yollara geçit adı verilir.

Tepe: Yüksekliği 500 metreyi geçmeyen yer kabartılardır.

Ova: Çevresine göre alçakta kalmış, akarsular tarafından derin biçimde yarılmamış geniş düzlüklerdir.

Plato: Akarsular tarafından derin biçimde yarılmış yüksek ve geniş düzlüklerdir.

Delta: Bir ırmağın çatallanarak denize veya göle kavuştuğu yerde oluşan üçgen biçimli ovalardır.

Vadi: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturduğu “U” veya “V” şeklindeki uzun oluklardır.

Deniz: Okyanusların karaların içine doğru girmiş kollarıdır.

Koy: Denizin, karanın içine küçük girinti hâlinde sokulduğu yere koy denir. Koylar, körfezden daha küçük ve daha sığ girintilerdir.

Körfez: Denizlerin, büyük ve derin girintiler halinde karaların içine sokulduğu yerlere körfez denir.

Burun: Kara parçalarının denize doğru uzanmış bölümlerine burun denir.

Boğaz: İki denizi birbirine bağlayan dar su geçitlerine boğaz denir.

Ada: Etrafı sularla çevrili kara parçasıdır.

Yarımada: Üç tarafı sularla çevrili kara parçasıdır.

Göl: Karaların üzerinde bulunan dört tarafı kapalı çukurlardaki su birikintileridir.

Akarsu: Yağmur, kaynak, buz ve kar sularının bir yatak içinde toplandıktan sonra,  eğim doğrultusunda akıp giden sulardır. Akarsuların en küçüğü deredir. Dereler birleşerek çayları oluşturur. Çayların birleşmesiyle de en büyük akarsu olan ırmaklar (nehirler) oluşur.

Orman: Ağaçlarla kaplı geniş alanlara orman denir.

Kasaba: Kentlerden küçük, köyden büyük, henüz kırsal özelliklerini yitirmemiş olan yerleşim birimidir.

Köy: Nüfusu iki bine kadar olan, şehirlerden uzakta bulunan küçük yerleşim alanlarıdır.

Kırsal: Az insanın barındığı, genellikle kır durumda olan yer.

Harita: Yeryüzünün tamamının veya bir kısmının kuşbakışı olarak belirli bir oranda küçültülerek bir düzlem üzerine aktarılmasına harita denir.

     Fiziki haritalarda yeryüzü şekleri değişik şekillerde gösterilir. Fiziki haritada yer alan renklerin her birinin anlamı vardır. Fiziki haritalarda kullanılan renklerin hangi yükseltileri ve derinlikleri ifade ettiği, haritanın bir kenarında harita işaretleri (lejant) bölümünde gösterilir.

 Haritada denizler, göller ve akarsular mavinin tonlarıyla gösterilir.

Karalarda:

o Deniz seviyesinden fazla yüksek olmayan yerler yeşilin tonlarıyla, (0-500 m)

o Deniz seviyesinden biraz yüksek olan yaylalar sarı renkle,(500-1000 m)

o Deniz seviyesinden orta derecede yüksek olan yerler açık kahverengi ile,

o Deniz seviyesinden çok yüksekte olan yerler ise koyu kahverengi ile gösterilir.

ÜLKEMİZİN DOĞAL ÖZELLİKLERİ

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

Yeryüzündeki doğal ve beşeri unsurların oluşturduğu görünümlerin her birine yer şekilleri denir.

Doğal Unsurlar: Doğada kendiliğinden bulunan, meydan gelmesinde insanların etkili olmadığı yeryüzü şekilleridir. Dağ, deniz, ova, orman, plato, göl ve vadiyi doğal unsurlara örnek olarak verebiliriz.

Beşeri Unsurlar: İnsanlar doğal varlıklara çeşitli şekillerde müdahale ederek yeni oluşumlar meydana getirirler. İnsanların etkisiyle oluşan unsurlara beşeri unsurlar denir. Şehirler, tüneller, yollar, barajlar, maden sahaları, kanallar, köprüler beşeri unsurlardır

ÜLKEMİZİN YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ:

Ø  Ortalama yükselti oldukça fazladır.(1132 m) Yükselti batıdan doğuya doğru gidildikçe artar.

Ø  Özellikle iç bölgelerde düzlükler geniş yer kaplar. Ovaların yükseltileri de fazladır.

Ø  Ülkemizin, yüksek sıradağları doğu-batı yönünde uzandığından, Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi’nde denize paralel, Ege’de denize dik olarak uzanır.