İlk İnsanların Hayat Tarzı ve Geçim Kaynakları

İlk İnsanların Hayat Tarzı ve Geçim Kaynakları
Yazının icadından önceki dönemde insanın hayat tarzı avcılık
ve toplayıcılık şeklinde başlamıştır. Hayat tarzına bağlı
olarak beslenme biçimi gelişen insanoğlu, besin kaynakları
bulabilmek için yer değiştirmek zorunda kalmıştır. Bu yaşam
biçimi uzun süre devam etmiş ve zamanla etin yanında
çeşitli yabani meyveler ve bitkiler de insanın yiyecek türleri
arasına girmiştir.
İnsanoğlu; kendiliğinden yetişen yabani buğday, arpa, çavdar
gibi tahılları toplayarak bunları kullanmıştır. Daha sonraki
süreçte insanlar bu yabani tahılları ıslah ederek kendi
kontrolünde planlı bir tarımsal faaliyete başlamıştır. Böylece
bölgedeki avcı ve toplayıcı toplumlar giderek üretici konuma
geçmiştir (Görsel 2.3).
Tarıma geçişle birlikte keçi, koyun, sığır, domuz, at ve köpek
gibi hayvanlar evcilleştirilmiş ve günümüzdeki köy yaşamına
benzer yaşam biçimleri oluşturulmuştur. Ancak konar-göçer
yaşam tarzı, avcılık-toplayıcılık faaliyetleri ile birlikte sürdürülmeye
devam etmiştir. Çok uzun süren avcı-toplayıcı ve
konar-göçer yaşam tarzı artık tarım yapılan,
hayvan evcilleştirilen ve köylerde yaşanan yeni
bir sürece girmiştir. Böylece insanın yaşam biçiminde
ve üretim-tüketim alışkanlıklarında devrim
niteliğinde değişiklikler yaşanmıştır.
Yerleşik yaşam ve tarımsal üretim sonucunda
daha kolay beslenme yollarının öğrenilmesi, nüfus
artışına yol açmıştır. İnsanoğlunun, verimi
yüksek tahılları seçmesi ve tahılların sulak bölgelerde
ekilebileceğini anlaması, insanlık tarihinde
ilk defa tarımsal üretime dayanan bir
ekonominin oluşumunu sağlamıştır. Örneğin Anadolu’daki
birçok yerleşim bölgesinde yapılan kazı çalışmaları sonucunda
MÖ 9.000’lerden itibaren üreticiliğin başladığı görülmektedir.
Çayönü Höyüğü (Diyarbakır) ve Cafer Höyük (Malatya) yerleşkelerinde
dünyanın en eski buğday türlerinden birisi olan
“Emmer evcil buğdayı”nın bulunması buna örnektir. Ayrıca
MÖ 8.500’lerde Urfa ve Diyarbakır çevresinde buğday tarımının
başlamış olması, tahılın ana vatanının Anadolu olduğunu
ortaya koymaktadır.
Tarımın başlamasıyla insan hayatında ne gibi değişiklikler
yaşanmıştır?
TARTIŞALIM
Görsel 2.3
İlk insanların hayat tarzı
(İllüstrasyon)
Yazıdan önceki dönemde insanlar, iklimin meydana getirdiği
yaşam biçimine bağlı olarak geniş alanlara yayılmış böylece
mağara ve kaya sığınakları içinde küçük gruplar hâlinde seyrek
bir biçimde yaşamıştır. Mağara tabanlarında bu insanlara ait
eşyalar bugüne kadar korunagelmiştir. Böylece insanoğlunun
bıraktığı bu kanıtlar mağara tabanının doğal etmenlerle yavaş
İNSANLIĞIN İLK DÖNEMLERİ
31
Görsel 2.4
Megaron tipi ev
YORUMLAYALIM
Çatalhöyük Kazıları
Çatalhöyük’te 2013’te yapılan kazılar, höyüğün en önemli
buluntularını açığa çıkarmıştır. Bunlar, bir gömütten çıkartılan
kendirden yapılmış bir kumaş parçası kalıntısı ve kafatasını
örten ahşap bir kalıntıdır. Bu binadaki kalıntılar karbonlaştıkları
için çok iyi bir şekilde korunmuştur. Batı duvarına yerleştirilmiş
olarak bulunan öküz kafası ve boynuzlarıyla bir sekinin üzerine
yerleştirilen boynuzlar, bunlardan en önemlileridir. Binada
bulunan seki kaldırıldığında altından daha küçük bir seki daha
çıkmış ve bu sekinin üzerinde yaban koyunu boynuzları bulunmuştur
(“Çatal Newsletter #23”, 2016’dan düzenlenmiştir).
Yazıdan önceki dönemde Çatalhöyük’te yaşayan insanların
faaliyetleri hakkında neler söylenebilir?
Tarım ürünleri ve hayvanlardan elde edilen liflerle giyinen
ilk insanlar, kullandığı araç gereçlerini çakmaktaşından yapmıştır.
Başlangıçta iri ve kaba olarak yontulan taşlar, devam
eden süreçte usta bir işçilikle daha kullanılışlı araç-gereçlere
yerini bırakmıştır. Araç gereçlerin yapımında zamanla obsidyen
ve kemikler de kullanılmaya başlanmıştır. Obsidyen
olarak adlandırılan doğal volkanik cam (Görsel 2.5), bu araç
gereçler için ideal hammadde olup insanlar bunlardan bıçak,
iğne ve olta gibi aletler yapmışlardır. Zamanla araç gereç
teknolojisi gelişmiş ve mikrolit adı verilen önceki dönemlerdeki
örneklerinden daha küçük ve değişken yapıda ok ucu,
orak gibi birleşik alet ve silahlar yaygın olarak kullanılmaya
başlamıştır. Bu minik aletler tahta, kemik ya da boynuzdan
da yapılmıştır. Örneğin Antalya Öküzini’ndeki araştırmalar,
buradaki avcı-toplayıcı toplumların ok ve yayı kullandıklarını
göstermektedir.
Tahılların beslenmede kullanılması, yemek hazırlama işlemini
gerektirmiş ve bunun için de uygun araç gereçler üretilmiştir.
Tahılları kabuğundan ayırmak için kullanılan öğütme taşları,
havanlar ve dibekler (Görsel 2.6) bunun ilk örnekleridir. Çanak-
çömleğin gündelik yaşamda yaygın kullanımı ve kilin ateşte
pişirilmesi ise gelişen yeni teknolojinin en açık göstergesi
olmuştur. Çanak-çömlek yapım biçimleri, fırınlama teknikleri,
süsleme alışkanlıkları, yazıdan önceki dönemin kültürel ve
sosyal yapısı hakkında aydınlatıcı bilgiler sunmaktadır.
KAynak: Meb 9.sınıf ders kitabı